M uzeum Ziemi Rawickiej wspólnie ze Stowarzyszeniem Absolwentów Liceów Wojskowych SALW-a oraz Urzędem Miejskim Gminy Rawicz, zachęceni sukcesem ubiegłorocznej imprezy z okazji Święta Kadetów, zorganizowało obchody Dnia Kadeta w Rawiczu, który miał niezwykle bogaty program.
Uroczystości rozpoczęły się w rawickim Kinie Promień, gdzie pokazany został film dokumentalny pt.: „Korpus Kadetów nr 3/2 w Rawiczu”, autorstwa Henryka Pawłowskiego.
Wcześniej w słowie wstępnym burmistrz Tadeusz Pawłowski na rozpoczęcie konferencji pt.: „Edukacja patriotyczna młodzieży. Kadeci w walce o wolność i pokój na świecie” powiedział:
Szanowni goście, drodzy uczestnicy Święta Kadetów w Rawiczu!
Tradycje Korpusów Kadetów sięgają czasów oświecenia, kiedy to zaczęły powstawać tak zwane szkoły rycerskie. Pierwszą założył w Luneville na terenie Lotaryngii we Francji w 1737 roku Stanisław Leszczyński, który po ustąpieniu z tronu polskiego urządził właśnie tam swoją rezydencję. Pierwsza tego typu placówka w Polsce powstała za sprawą króla Stanisława Augusta w 1765 roku w Warszawie. Była to słynna Szkoła Rycerska, zwana także później Korpusem Kadetów. Zlikwidowana ona została przez rosyjskie władze zaborcze w 1794 r. Od 1765 do 1946 roku działało w różnych okresach na terenie Polski szesnaście szkół kadeckich. Tam młodzi chłopcy (od francuskiego słowa: cadet – młodszy, młodzik) kadetami zwani, oddani pod opiekę światłych wychowawców, jak książę Adam Kazimierz Czartoryski, pierwszy komendant Szkoły Rycerskiej, w „Prawidłach dla Szkoły Rycerskiej” o wzorze kadeta napisał: „powinien Ojczyznę swoją kochać i jej dobro nade wszystko i sposobić się do tego, aby mógł poświęcić się na jej usługi, powinien być cnotliwy, pełen uszanowania dla zwierzchności, dobroczynności i afektu dla równych, względu dla niższych”. Nauka kadetów dotyczyła także w różnym stopniu rzemiosła wojskowego (wojennego), ale przede wszystkim wychowania obywatelskiego, karności i miłości ojczyzny.
Nadszedł rok 1918, kiedy to Polska odzyskała niepodległość. Jeszcze w czasie trwania I wojny światowej myślano o powołaniu do życia szkół kadeckich. Twórcami projektu zorganizowania w Polsce średnich szkół o charakterze wojskowym, byli dwaj oficerowie, Polacy wywodzący się z armii rosyjskiej: gen. dyw. Jan Jacyna i gen. dyw. Józef Latour. W wolnej Polsce pierwszy Korpus Kadetów zorganizowany został już 31 października 1918 roku w Łobzowie k/Krakowa, który został w 1921 roku przeniesiony do Lwowa, ponieważ budynki w podkrakowskiej miejscowości okazały się za małe dla wzrastających szybko potrzeb szkolnych i internatowych. Następnie w roku 1919 powołano Korpus Kadetów Nr 2 w Modlinie. Rok później Ministerstwo Spraw Wojskowych zadecydowało o przeniesieniu Korpusu Kadetów nr 2 z Modlina do Chełmna. Przyczyną - podobnie jak poprzednio - były warunki lokalowe.
Wojna polsko-bolszewicka 1920 roku przerwała pierwsze wakacje szkolne w Korpusach Kadetów. Wielu kadetów zgłosiło się do oddziałów bojowych i wielu z nich zginęło w walce. Trzecie Powstanie Śląskie w 1921 roku, także uświęcone było krwią poległych tam 6 kadetów lwowskich i jednego z Modlina. Dla upamiętnienia krwawych bojów pod Górą Św. Anny i koło Gogolina Józef Piłsudski w 1930 r. ustanowił 21 maja Świętem Kadetów.
W 1925 roku Ministerstwo Spraw Wojskowych wspólnie z Ministerstwem Wyznań Religijnych i Oświaty Publicznej przystąpiło do realizacji projektu powołania trzeciego Korpusu Kadetów. Uczelnia ta miała powstać w Wielkopolsce, na zachodnich rubieżach II Rzeczypospolitej. Po bezskutecznych staraniach o umieszczenie nowego Korpusu w Poznaniu, Szamotułach i Bydgoszczy, zaproponowano lokalizację szkoły w Rawiczu. Wybór naszego miasta, stanowiącego zachodnią rubież Rzeczypospolitej, nie był przypadkowy. Chodziło o to, aby w dzielnicy, która dopiero po ratyfikowaniu traktatu wersalskiego w styczniu 1920 r. została przyłączona do macierzy, stworzyć widomy znak, że wzrastająca tu młodzież polska strzec będzie każdej piędzi ziemi. 3 października 1925 r. odbyło się uroczyste poświęcenie przekazanych do użytku Korpusowi tzw. białych koszar.
Wraz ze zmianą polskiego systemu szkolnictwa średniego, która przypadła na rok szkolny 1934/35, dokonano też reorganizacji w Korpusach Kadetów. W 1936 r., po likwidacji Korpusu Kadetów Nr 2 w Chełmnie, dwie najstarsze kompanie, łącznie z jednym plutonem drugiej kompanii lwowskiego Korpusu, przeniesiono do Rawicza. W dniu 1 września 1936 roku rawicka szkoła została przemianowana na Korpus Kadetów nr 2 w Rawiczu. W rok później, 25 września 1937, nadano Korpusowi Kadetów nr 2 imię marszałka Edwarda Śmigłego-Rydza. Od tej chwili kadeci rawiccy, zamiast dotychczasowej cyfry 2, na naramiennikach kurtek i płaszczy nosili inicjały “RŚ”.
W ciągu 14 lat istnienia w Rawiczu Korpusu Kadetów ukończyło go 773 absolwentów, z których 95% wybrało zawód oficera.
Wśród zasłużonych i znanych absolwentów Korpusu Kadetów w Rawiczu było m.in. siedmiu “cichociemnych”, desantowanych w czasie hitlerowskiej okupacji do Polski i wielu innych. Za męstwo podczas kampanii wrześniowej wielu rawickich kadetów odznaczonych zostało Krzyżami Orderu Wojennego Virtuti Militari oraz Krzyżami Walecznych, a także zagranicznymi odznaczeniami bojowymi.
W czasie drugiej wojny światowej kadeci brali udział, od wojny obronnej na terenie kraju, poprzez Armię Krajową, powstanie warszawskie, walkę polskich żołnierzy na wszystkich frontach wojny poza granicami Ojczyzny, z głęboką wiarą i nadzieją na powrót do swego kraju, w szyku wojskowym. Wśród walczących byli prawie wszyscy żyjący wychowankowie i kadeci z polskich Korpusów Kadetów i Junackiej Szkoły Kadetów utworzonej na Bliskim Wschodzie w 1942 roku przez generała Władysława Andersa.
W okresie międzywojennym Korpusy Kadetów opuściło ponad 2800 absolwentów, natomiast około 900 kadetów rozpoczęło w nich naukę. Druga wojna światowa nie tylko im ją przerwała, ale wyznaczyła również kres tego typu szkół. Po wojnie w Polsce nawiązano do innych wzorców wychowawczych i oświatowych. Po 1989 roku Związek Kadetów II RP wielokrotnie zwracał się do wszystkich możliwych instytucji i instancji z apelem o utworzenie w Rawiczu Korpusu Kadetów, niestety, bez powodzenia.
Rawicz, w którym utworzono 3 października 1925 roku Korpus Kadetów nr 3, w szczególny sposób zachował sentyment i przechowuje pamięć o kadetach II Rzeczypospolitej. Za sprawą chyba najbardziej aktywnego środowiska kadeckiego w kraju, Poznańskiego Klubu Kadetów II RP, nasze miasto zostało przez kadetów wszystkich przedwojennych Korpusów uznane za miejsce integrujące środowisko kadeckie. To tutaj w Muzeum Ziemi Rawickiej powstała stała ekspozycja kadecka, gromadząca wszystkie przekazywane przez kadetów osobiste pamiątki ikonograficzne, materialne i archiwalne. Również w Rawiczu zapoczątkowana została tradycja światowych zjazdów kadetów II RP.
Historia powojennych kadeckich zjazdów datuje się od 1979 roku. Wówczas to w dniach 25 i 26 sierpnia Rawicz stał się miejscem, do którego przybyli wychowankowie międzywojennych Korpusów Kadetów. Pierwszemu zjazdowi nie towarzyszył ani rozmach organizacyjny, ani rozgłos, nie były bowiem w ówczesnej Polsce mile widziane przez władze i ośrodki decydenckie międzywojenne tradycje kadeckie. Po dziesięciu latach, kolejny, II Światowy Zjazd, odbył się również w Rawiczu w dniach 26 i 27 sierpnia 1989 roku, kiedy rodziła się III Rzeczpospolita Polska. Później było już łatwiej i kolejne światowe zjazdy kadeckie odbywały się kolejno: trzeci - w Chełmnie (21 i 22 maja 1993 roku), czwarty - ponownie w Rawiczu (26 i 27 sierpnia 1995 roku), piąty - w Warszawie i Krakowie (w dniach od 18 do 20 maja 1996 roku), szósty zjazd - odbył się w Modlinie (w dniach od 20 do 22 maja 1999 roku). Kolejny siódmy Światowy Zjazd Kadetów (w dniach 25-27 sierpnia 2000 r.) był określany mianem jubileuszowego, bowiem przypadł w roku trzech ważnych kadeckich rocznic: 80-lecia bitwy warszawskiej, 60-lecia zbrodni katyńskiej oraz 75-lecia utworzenia Korpusu Kadetów w Rawiczu. Uczestniczyło 50 kadetów.
Później wychowankowie Korpusów Kadetów spotykali się już okazjonalnie w różnych miejscach w kraju związanych z działalnością przedwojennych korpusów lub w ważnych miejscach martyrologii. 6 czerwca 2006 r., w Marynarce Wojennej w Gdyni odbył się kolejny zjazd absolwentów Korpusów Kadetów II RP. Uczestniczyło w nim około 50 kadetów.
Na początku 2008 r. członkowie Poznańskiego Klubu Kadetów II RP zaproponowali zorganizowanie w Rawiczu spotkania z okazji Święta Kadeta w dziewięćdziesiątą rocznicę utworzenia 1918 roku w Łobzowie koło Krakowa pierwszego korpusu kadetów na ziemiach polskich.
Przed Świętem Kadeta dotarła smutna informacja, że 5 kwietnia 2008 w wieku 83 lat w Warszawie zmarł Zbigniew Mikołajczak, honorowy prezes Związku Kadetów II RP, który był kadetem Korpusu nr 2 w Rawiczu.
Święto Kadetów w Rawiczu, które odbyło się 30 maja 2008 r. zostało zorganizowane przez Zespół Szkół nr 3 im. Rawickiego Korpusu Kadetów, Urząd Miejski Gminy Rawicz i Poznański Klub Kadetów II RP. Nieliczni już wtedy obecni na uroczystościach kadeci nazwali je „Ostatnim Zjazdem Kadetów II RP”. Po Mszy św. w kościele farnym, uczestnicy uroczystości złożyli kwiaty przed tablicą kadecką umieszczoną na cokole pomnika Żołnierza Polskiego oraz na murze szpitala – dawnej siedziby Korpusu Kadetów nr 3. Główne uroczystości odbyły się w Ratuszu. Obecni byli kadeci: Henryk Kopczyk, prezes Poznańskiego Klubu Kadetów II RP, Henryk Wawrzyniak, Jerzy Podonowski, panie: Marta Rydz i Barbara Nowosielska - wdowy po kadetach, którzy już nie doczekali przyjazdu na uroczystości, Adam Bidowaniec, przedstawiciel rodziny ostatniego komendanta Korpusu Kadetów – ppłk. Włodzimierza Kowalskiego, delegacja Zespołu Szkół im. ppłk. W. Kowalskiego z Gołańczy, ks. kanonik Józef Podemski, przedstawiciele władz samorządowych i środowiska oświatowego, młodzież szkolna. O historii pierwszego Korpusu Kadetów w Łobzowie mówił kadet Henryk Wawrzyniak. Historię kadecką oraz twórczość literacką wychowanków tych szkół przedstawili w programie artystycznym uczniowie Zespołu Szkół nr 3 im. Rawickiego Korpusu Kadetów. Uroczystość zakończyło ostatnie koleżeńskie spotkanie w gronie przyjaciół.
27 listopada 2008 r. Związek Kadetów II RP przekazał swój sztandar do Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. Sztandar jest repliką historycznej chorągwi, pod którą walczyli powstańcy styczniowi 1863 r. Weterani powstania styczniowego wręczyli ją w maju 1923 r. kadetom Korpusu Kadetów Nr 1 we Lwowie w uznaniu ich bohaterstwa w wojnie 1920 r. i w walkach III powstania śląskiego. Obecnie ten oryginalny sztandar znajduje się w Muzeum Historycznym w Krakowie.
Planowanego na maj 2009 r. spotkania z okazji „Święta Kadetów” w Rawiczu nie doczekał dr Henryk Kopczyk. Zmarł 26 kwietnia 2009 w wieku 89 lat. Został pochowany 5 maja na cmentarzu na Junikowie w Poznaniu. Był członkiem Zarządu Związku Kadetów II Rzeczypospolitej, najpierw długoletnim, a w ostatnich latach życia, honorowym prezesem Poznańskiego Klubu Kadetów II RP. Henryk Kopczyk zdał maturę w 1938 r. w Korpusie Kadetów Nr 2 w Rawiczu. W 1939 r. brał udział w kampanii wrześniowej. W 1991 r. został odznaczony orderem Virtuti Militari. Jako długoletni prezes Poznańskiego Klubu Kadetów II RP, organizował wszystkie światowe zjazdy kadetów w Rawiczu.
I w tym miejscu, proszę o wybaczenie, pozwolę sobie na jeden osobisty wtręt. Miałem zaszczyt brać udział w pracach organizacyjnych zjazdów organizowanych przez Henryka Kopczyka w Rawiczu, za wyjątkiem pierwszego. W 1979 r. służyłem w jednostce wojskowej w Głogowie i w sierpniu 1979 r. byłem na poligonie w Żaganiu.
Niestety czas biegnie nieubłaganie naprzód i naturalny proces spowodował zakończenie działalności organizacji kadetów II RP. Wygasły strony internetowe klubów kadetów i jako ostatnia przestała funkcjonować strona Związku Kadetów II Rzeczypospolitej.
Ale aby nie kończyć mego wystąpienia w sposób pesymistyczny, przypomnę, że ubiegłym roku z inicjatywy Muzeum Ziemi Rawickiej, po pięciu latach do Rawicza ponownie zawitali uczniowie Korpusu Kadetów w Rawiczu. Ubiegłoroczne obchody Święta Kadetów znowu miały uroczysty charakter, tak jak za dawnych lat. Najpierw delegacja młodzieży Zespołu Szkół im. Rawickiego Korpusu Kadetów złożyła wiązankę kwiatów przed tablicą pamiątkową, umieszczoną na ścianie szpitala, który przed wojną był gmachem głównym Korpusu Kadetów nr 3 (2), a potem uczestnicy uroczystości w asyście honorowej żołnierzy 4 Zielonogórskiego Pułku Przeciwlotniczego udali się przed pomnik Żołnierza Polskiego, gdzie przed tablicą poświęconą pamięci poległych za Ojczyznę wychowanków rawickiego Korpusu Kadetów zostały złożone wiązanki kwiatów.
Zakończenie uroczystości odbyło się na Placu Wolności, przed pomnikiem Tadeusza Kościuszki, gdzie przed wojną odbywały się manifestacje patriotyczne Korpusu Kadetów w Rawiczu. Tam odbył się Apel Pamięci Oręża Polskiego i zostały złożone kwiaty przed pomnikiem przez przedstawicieli władz samorządowych, stowarzyszeń, instytucji, szkół.
Ostatnia część obchodów Święta Kadetów odbyła się w Sali Portretowej rawickiego Ratusza, gdzie młodzież i zaproszeni goście spotkali się ze Zbigniewem Piórowiczem z Warszawy i Aleksym Dworczakiem z Łodzi, którzy byli przez dwa lata kadetami w rawickiej szkole.
Dzisiejsze uroczystości są pokłosiem ubiegłorocznych obchodów Święta Kadetów.
Życzę wszystkim owocnych obrad i wielu patriotycznych doznań.
Po projekcji dr hab. Jacek Jarczewski wygłosił referat „Sztuka zwierciadłem patriotyzmu”, który zilustrował zdjęciami i grafikami kadeckimi ze zbiorów Muzeum Ziemi Rawickiej.
Konferencję prowadził Grzegorz Leśniewski, prezes Stowarzyszenia Absolwentów Liceów Wojskowych SALW-a.
Po prelekcji uczestnicy uroczystości przemaszerowali przed pomnik Żołnierza Polskiego, gdzie wystąpił starosta Zygmunt Wolny zwracając w przemówieniu uwagę na patriotyczną wymowę dziesięciorga przykazań wychowania patriotycznego.
Po złożeniu wiązanek kwiatów delegacje udały się do Ratusza, gdzie odbyła się dalsza część konferencji.
W Ratuszu hm Sebastian Sosiński z Hufca ZHP w Nowym Dworze Mazowieckim wystąpił z prelekcją „Harcerze - spadkobiercy idei korpusów kadetów II RP na przykładzie Korpusu Kadetów nr 2 w Modlinie i Hufca ZHP w Nowym Dworze Mazowieckim”.
Potem został odczytany referat dra Piotra Mośka pt.: „Patriotyzm, lokalność, aktywizacja społeczna. Edukacja wobec procesu kształtowania ludzkiej tożsamości”.
Żaneta Gocek, dyrektor Zespołu Szkół nr 3 w Rawiczu im. Rawickiego Korpusu Kadetów przedstawiła prelekcję „Wychowanie w duchu patriotyzmu zgodnie z tradycjami Rawickiego Korpusu Kadetów”.
W nieco innym, prowokacyjnym, klimacie wystąpił dr Remigiusz Wiśniewski, dyrektor I Liceum Ogólnokształcącego PUL w Kutnie z prezentacją „Mundurowy cyrk. Patriotyzm czy idiotyzm?”.
Po przerwie odbyły się jeszcze prelekcje:
- „Etos służby a patriotyzm Policji Państwowej II RP” - podinsp. Jarosław Szemerluk, Wydział Komunikacji Społecznej Komendy Wojewódzkiej Policji, Poznań.
- „Kadeci niezłomni” – dr Krzysztof Szczur, Wojskowa Akademia Medyczna, Łódź.
- „Absolwenci Liceów Wojskowych w misjach pokojowych i stabilizacyjnych” – dr Rafał Depczyński, Akademia Marynarki Wojennej, Gdynia.
Patronat honorowy nad konferencją objął szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego - Stanisław Koziej. Patronat medialny: Polska Zbrojna.pl, Portal-Mundurowy.pl. Konferencji towarzyszyła promocja albumu „Korpus Kadetów nr 3/2 w starej fotografii”, autorstwa H. Pawłowskiego.
Po konferencji na strzelnicy Bractwa Kurkowego w Rawiczu odbył się turniej strzelecki do tradycyjnej Tarczy Kadeckiej.