Pięćdziesiąt lat temu, Rawicki Informator Kulturalny (RIK) – miesięcznik, wydany w listopadzie 1972 r. poświęcony był 25-leciu działalności Powiatowego Domu Kultury. Formalnie rawicka placówka kultury na początku zwana „Domem Społecznym” została utworzona 1 styczna 1946 r. z siedzibą przy Wałach J. Dąbrowskiego w budynku przedwojennej Szkoły Ćwiczeń przy Seminarium Nauczycielskim w Rawiczu.
W czasie pruskiego zaboru w budynku przy Posener Stadtgraben (Poznańskiej fosie miejskiej) obecnie Wałach J. Dąbrowskiego mieściła się Königliche Präparandenanstalt (Królewska Szkoła Przygotowawcza Nauczycieli), a od lat 50-tych była to filia Szkoły Podstawowej nr 3, później Szkoła Podstawowa nr 6.
Początki działalności rawickiego Domu Kultury przykryła mgła, jaka w pierwszych latach po II wojnie światowej okryła wiele dziedzin życia w Rawiczu. Tamte lata nie zostały zbyt szeroko udokumentowane. Dlatego też posłużę się materiałem, jaki ukazał się w RIK w listopadzie 1972 r.
Miesięcznik kulturalny informował, że minęło 25 lat działalności PDK. Wynika z tego, że Dom Kultury tak naprawdę zaczął działać gdzieś od końca 1947 r. Owszem w późniejszych wydawnictwach ogólnikowo wspomina się o „szerokiej i bogatej działalności tej nowej placówki”, ale trudno doszukać się konkretów poza szczątkowymi informacjami zamieszczonymi w różnych okazjonalnych wydawnictwach. Inicjatorem zorganizowania tej placówki był Władysław Jarczewski, ówczesny Inspektor Szkolny i instruktor Inspektoratu w Rawiczu. Jej pierwszym, społecznym kierownikiem został Jan Spychała.
W 1947 roku po dwóch latach działalności, już pod kierownictwem Mariana Straburzyńskiego nadarzyła się dla władz powiatowych okazja, aby przejąć od Bractwa Kurkowego na cele kultury budynek Strzelnicy, bo okoliczności polityczne w PRL nie były sprzyjające dalszej działalności takich przedwojennych stowarzyszeń.
Przejdźmy jednak do krótkiej historii Strzelnicy po 1945 r., czyli do późniejszego Domu Kultury. Po wyzwoleniu spod okupacji niemieckiej, Strzelnica od 22 stycznia 1945 r. przez następne pół roku zajmowana była przez wojskową komendę Armii Czerwonej.
Po zakończeniu II wojny światowej przedwojenni członkowie Bractwa Kurkowego 29 maja 1945 r., zorganizowali zebranie w prywatnym lokalu i Bractwo Kurkowe w Rawiczu wznowiło swą działalność. W spotkaniu uczestniczyło osiemnastu przedwojennych członków Bractwa. Wybrano tymczasowy zarząd, który poczynił starania w Ministerstwie Przemysłu i Skarbu o zarejestrowanie Bractwa.
Ówczesne władze miejskie nie były zainteresowane odzyskaniem przez Bractwo dawnej świetności i organizacja nie mogła ubiegać się o pomoc materialną. Do końca 1947 r. członkowie Bractwa odremontowali wnętrze splądrowanej strzelnicy i naprawili dach budynku. Mimo wkładu finansowego członków i zasobów gotówkowych z kasy brackiej, wobec braku pomocy materialnej ze strony władz miejskich, Bractwo zostało zmuszone w 1947 r. do dwukrotnego zaciągnięcia pod zastaw pożyczek w banku.
Brak odpowiednich warunków społecznych i politycznych dla rozwoju przedwojennych stowarzyszeń spowodował, że Bractwo w swoich szeregach nie zrzeszało już tak wielu strzelców, jak dawniej. W czerwcu 1948 roku należało do Bractwa 56 członków.
W 1949 r. działalność stowarzyszenia z przyczyn politycznych została zawieszona przez Wojewódzką Radę Narodową w Poznaniu. Nieruchomości i majątek Bractwa przejęło Starostwo Powiatu Rawickiego.
16 lipca Starostwo podpisało z Bractwem umowę najmu Strzelnicy wraz z inwentarzem i ogrodem na cele kulturalne. Umowa obowiązywała od 1 czerwca 1949 r., a przejęcie całego majątku Bractwa przez Powiatowy Związek Samorządowy w Rawiczu nastąpiło 2 czerwca 1949 r. Umowa obejmowała najem przez okres dwunastu lat, w czasie których najemca miał uiszczać czynsz w wysokości symbolicznego jednego złotego rocznie. Po upływie dwunastu lat umowa najmu obowiązywała na czas nieograniczony. O tym, że władze PRL reprezentowane w terenie przez administrację powiatową nie zamierzały pozwalać na dalszą działalność stowarzyszenia świadczy fakt, że nie wywiązały się z tej umowy i nie przekazały nawet jednej symbolicznej złotówki, zapisanej w umowie dzierżawnej.
Powiatowy Związek Samorządowy przy Wydziale Powiatowym w Rawiczu po przejęciu majątku nieruchomego i ruchomego Bractwa Kurkowego, budynek Strzelnicy poddał generalnemu remontowi. Oficjalne otwarcie Powiatowego Domu Kultury (PDK) odbyło się w czerwcu 1950 roku.
Jedną z nowatorskich form aktywności była działalność pierwszego Powiatowego Ośrodka Instruktażowo–Metodycznego w Polsce. Inną nowatorską działalnością PDK było prowadzenie w Parku i na terenie Ogródka Jordanowskiego wczasów letnich tzw. „zielonej świetlicy”. Na szczególną uwagę zasługuje działalność zespołu tanecznego i teatrzyku kukiełkowego oraz bogaty program prelekcji i wykładów w ramach działalności Towarzystwa Uniwersytetów Robotniczych.
W 1952 roku w Ogólnopolskim Konkursie na najlepszy dom kultury Powiatowy Dom Kultury w Rawiczu zdobył I miejsce w Polsce.
W pierwszej połowie lat pięćdziesiątych PDK realizuje ambitny program Wszechnicy Radiowej. W ramach działalności wystawienniczej w 1955 r. zorganizowano wystawę prezentującą dorobek gospodarczy na X-Lecie Polski Ludowej.
Wystawa w 1968 na 20 lecie PDK.
Była również prowadzona wieloletnia akcja koncertów w ramach tzw. łączności miasta ze wsią, w wykonaniu miejscowych zespołów amatorskich.
Zapewne PDK swoją działalnością przyczynił się do uzyskania przez powiat rawicki sztandaru przechodniego za wywiązywanie się z obowiązków wobec państwa. W latach pięćdziesiątych następuje wyraźne ożywienie w amatorskim ruchu artystycznym. Jest to okres najaktywniejszej działalności Zespołu Śpiewaczego.
Zespół Teatralny PDK.
W tym też okresie zawiązuje się Amatorski Zespół Teatralny i Sekcja Plastyków Amatorów, Koło Fotoamatorów, powstaje Dziecięcy Zespół Taneczny i Kapela Rawickich Dudziarzy oraz zostało utworzone Społeczne Ognisko Muzyczne.
W latach sześćdziesiątych zapoczątkowano proces modernizacji budynku, który etapami realizowany był do połowy lat 70-tych, a w dalszej perspektywie planowano generalną przebudowę sceny wraz z zapleczem.
V Przeglad Filmow Amatorskich Klubu Filmowego "Radok" w Kinie "Promień".
W drugiej połowie lat 60-tych powstały przy PDK takie zespoły jak Amatorski Klub Filmowy, Zespół Akordeonistów, zainicjowano kursy języków obcych, powstał społeczny kolektyw, który podjął się redakcji jednego z pierwszych w Wielkopolsce informatorów kulturalnych (RIK). Powiatowy Dom Kultury w Rawiczu dopracował się własnego modelu, własnych tradycji, wyraźnie wzrastała ranga tej placówki w środowisku.
Teatr Lalek w 1969 r.
Nawiązano liczne kontakty i współpracę z wieloma instytucjami i organizacjami społecznymi Rawicza i powiatu. Należy wymienić tu takie zakłady jak: „MODENA”, „ELBUD”, „GAZOMET”, RZWP, „RUCH” oraz Rawickie Towarzystwo Kulturalne, PTTK, Dom Seniora, Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna, Towarzystwo Przyjaciół Teatru, TKKF, ZMS, ZBOWiD, DKF. Wytrwały zapał pracowników i zgrupowanego przy PDK licznego aktywu działaczy społecznych, pomoc i przychylność władz politycznych i państwowych stworzyły sprzyjające warunki rozwoju tej placówki, która zdobyła sobie pozycję jednego z przodujących domów kultury w Wielkopolsce. Obchody jubileuszu 25-lecia pracy, były okazją do zaprezentowania pełnego dorobku — owocu wysiłków wszystkich zaangażowanych w sprawy kultury naszego miasta i powiatu.
Pracownicy etatowi PDK w 1972 r.
Instruktorzy zespołów amatorskiego ruchu artystycznego w 1972 r.
PRACOWNICY PDK WG STANU NA DZIEŃ 1.XI.1972 R.
1. Zbigniew Łukowiak — dyrektor
2. Stefan Skrzypek — instruktor
3. Józef Stasiak — instruktor
4. Helena Idzik — instruktor
5. Alicja Kaczmarek — instruktor
6. Alicja Łukowiak — instruktor
7. Stanisław Frąckowiak — instruktor chóru
8. Janina Boryczko — instruktor taneczny
9. Helena Kuścińska — akompaniator
10. Marian Klimaszewski — instruktor fotografiki
11. Stefan Skrzypek — instruktor filmu
12. Zbigniew Łukowiak — instruktor plastyki
13. Jan Michałek — instruktor muzyczny
14. Maria Michalska — nauczyciel kursu j. niemieckiego
15. Zofia Skrzypek — instruktor rawickiej kapeli
16. Maria Dworczak — Księgowa
17. Maria Kowalczyk — kancelista
18. Piotr Kozłowski — woźny
19. Krystyna Ziółkowska — sprzątaczka
20. Stanisława Kozłowska — pomocnik palacza
21. Antoni Kwiatkowski — operator filmu
22. Andrzej Krzysztofiak — kierowca
ZESPÓŁ PLASTYKÓW AMATORÓW
Zespół Plastyków Amatorów działał w PDK od 1956 r. Kilkunastoosobowa grupa traktowało sztukę jak swego rodzaju hobby, której uprawianie poza satysfakcją osobistą i zadowoleniem nie przynosi żadnych korzyści materialnych. To też prace zespołu charakteryzuje oryginalność, duży wybór tematów przy szerokim wachlarzu sposobu wypowiedzi artystycznych. Zafascynowanie pracą twórczą było niejednokrotnie tak wielkie, że nawet nieudany efekt finalny nie zniechęcał do podjęcia nowego zadania.
Zajęcia w Zespole Plastycznym
Wielu członków kontynułowało pracę w domu i to nie tylko wykonując rysunki, akwarele, linoryty ale i rzeźbę w glinie, kamieniu, drewnie. Poza proponowanym programem, każdemu przysługiwało prawo doboru tematu i techniki. Efekty tej pracy można było zauważyć na licznych wystawach indywidualnych oraz corocznych ekspozycjach całego zespołu. Z inicjatywy Sekcji, organizowane były między powiatowe wystawy twórczości plastycznej z udziałem sąsiednich powiatów. W roku 1971 przygotowano wystawę malarstwa, w następnym zaś rzeźby.
W 1970 r zespół wydał album grafiki rawickiej zawierający 14 starannie dobranych linorytów. Obecnie przygotowuje się drugą teczkę rysunków tego samego tematu. Zorganizowane z tej okazji zajęcia plenerowe sprzyjały poznaniu piękna ziemi rawickiej.
KOŁO FOTOAMATORÓW
Zespół Fotoamatorów przy PDK w Rawiczu prowadzi swą działalność od roku 1955. Za cel swej pracy wyznaczyło popularyzację sztuki fotograficznej wśród entuzjastów tej dziedziny. Korzystając ze sprzyjających warunków jakie stwarzała pracownia fotograficzna Domu Kultury, starał się nadać amatorskiej zabawie fotograficznej sens poważny a zarazem społeczny. Dążył do uspołecznienia fotografii, do wzbudzenia zainteresowań dla tej bezsprzecznie użytecznej sztuki.
Praca odbywała się w grupach wiekowych: dla początkujących i dla zaawansowanych. Zapewniało to każdemu z członków działanie według jego upodobań i umiejętności, przydzielanie konkretnego zadania, co wyrabiało poczucie odpowiedzialności.
Członkom zespołu przekazywana wiedza teoretyczna i praktyczna, rozwijała zainteresowania, zachęcała do pożytecznego spędzania wolnego czasu. Aby poszerzyć wiedzę o fotografice, PDK starał się w sposób umiejętny i przystępny dostarczyć młodzieży literaturę fachową z tej dziedziny.
Na początku lat 70-tych pracownia powiększyła swoje pomieszczenie. Wzbogaciła również estetyczne i funkcjonalne wyposażenie.
Stosowano rożne formy pracy. Były to w zależności od potrzeb referaty, pogadanki, plenery. Rozpowszechnioną formą działalności były wystawy z okazji różnych uroczystości i imprez, gdzie pojawiały się okazje prezentowania się. Tak np.: w grupie najmłodszych organizowano „Pierwszy krok fotograficzny”, konkurs na zdjęcie miesiąca, na najlepsze zdjęcie koła. Młodzież miała okazję ukazać swoje osiągnięcia. Inną formą popularyzacji prac i osiągnięć były wystawy tematyczne związane z uroczystościami i wydarzeniami państwowymi np.: wystawa z okazji Międzynarodowego Dnia Kobiet prezentowała temat „Kobieta”, natomiast temat „Praca" na Święto Pracy, „Dziecko” — na Międzynarodowy Dzień Dziecka.
Pożyteczną, a zarazem atrakcyjną formą pracy, były wycieczki plenerowe, które pozwalały młodzieży dostrzegać piękno przyrody oraz osiągnięcia Polski Ludowej. Poza tym organizowano różnego rodzaju reportaże z ważniejszych imprez i wydarzeń oraz konkursy fotograficzne.
Reasumując można stwierdzić, że „Zespół Fotoamatorów”, dzięki różnym formom zajęć pobudzał i rozwijał zainteresowania fotograficzne, kształcił smak estetyczny, kształtował stosunek młodzieży do przedmiotu i obecnej rzeczywistości.
ZESPÓŁ ŚPIEWACZY im. B. DEMBIŃSKIEGO
Zespół Śpiewaczy im. Bolesława Dembińskiego istniał już od 1885 r. Przy Powiatowym Domu Kultury działał od 1954 r. W szeregach zespołu śpiewało wielu zasłużonych działaczy i obywateli miasta. Wielu też za swoją wytrwałą pracę zostało udekorowanych licznymi odznaczeniami, w tym W. Stachowska, J. Owczarzowa, S. Frąckowiak otrzymali Srebrne Krzyże Zasługi. Ludwik Murawa Odznakę Zasłużonego Działacza Kultury. W latach pięćdziesiątych zespół wystawił operetki: „Baron Kimmel”, „Białe fartuszki” i wodewil — „Karnawał nad Wisłą”. Od 1962 r. chór utrzymywał kontakty z zespołem śpiewaczym w Czechosłowacji, a od 1972 r. nawiązał współpracę z zespołem Polonii w Westfalii. W 1956 r. przyznano zespołowi Złotą Honorową Odznakę Śpiewaczą. W 1964 i 1972 r. otrzymał nagrody Rady Narodowej m. Poznania za upowszechnianie kultury, a w 1965 r. zdobył I miejsce w eliminacjach wojewódzkich i Złoty Laur XX-lecia.
Chór był zawsze aktywny, chętnie włączał się do wszelkich imprez społeczno-politycznych i kulturalnych.
ZESPÓŁ TANECZNY PDK
Zespół Taneczny Powiatowego Domu Kultury był związany z placówką od momentu jej powstania i jako jedyny obchodził swój jubileusz 25-lecia istnienia równolegle z placówką macierzystą. W jego historii były okresy wspaniałych sukcesów — jako efekt pracy, zapału i wysiłku zarówno członków, jak i osób kierujących nim oraz rodziców.
Tu wspomnieć należy przede wszystkim słynne swego czasu premiery programów tanecznych takich jak: „Czarowna kraina tańca", „Malowane bajki”, „Rosła kalina” i drobne obrazki taneczne. Powiązanie tańca z innymi dziedzinami sztuki wzbogacało niepomiernie jego funkcje wychowawczo-dydaktyczne. Źródłami inspiracji w pracy Zespołu była muzyka, folklor ziemi rawickiej, baśnie, legendy, historia, przyroda, gry i zabawy, malarstwo, rzeźba, literatura, imaginacja, ale przede wszystkim — człowiek. Na tej kanwie Zespół rozwijał swoją działalność jednocząc pracą, wypoczynkiem i zabawą. Staranne opracowanie warsztatowe, głęboka wymowa patriotyczna przy niewątpliwych właściwościach rozrywkowych przygotowanych pokazów, kwalifikowały zespół do udziału w licznych uroczystościach związanych z obchodami 20-lecia PRL i 1000-lecia Państwa Polskiego, wyzwolenia Rawicza, 1-Maja i innymi okazjami. W 1972 r. Zespół Taneczny liczył 35 członków. Od samego początku z przerwami, instruktorem zespołu była Janina Straburzyńska-Boryczko, a akompaniatorem od 1961 r. Helena Kuścińska.
KAPELA RAWICKICH DUDZIARZY
Kapela Rawickich Dudziarzy istniała od 1958 roku, ale wszyscy jej członkowie grali już od najmłodszych lat. Charakterystycznym składem kapeli wielkopolskiej jest dudziarz i skrzypek. W kapeli rawickiej występowało 7 takich par, które grały razem lub oddzielnie. Kilka takich składów grało ze sobą od kilkudziesięciu lat. Do kapeli należeli starzy instrumentaliści z różnych miejscowości powiatu rawickiego, a potem dołączyło kilka młodych osób, z których najmłodszy miał lat 13. Najstarszy członek zespołu miał 83 lata. Kapeli towarzyszą śpiewaczki — solistki. Założycielem Zespołu był Powiatowy Dom Kultury, a patronat nad nim sprawował najpierw Powiatowy Związek Gminnych Spółdzielni, a później Powiatowy Związek Kółek Rolniczych. Na repertuar instrumentalny i wokalny składały się przyśpiewki i tańce wielkopolskie, pochodzące przeważnie z ziemi rawickiej, we własnej interpretacji instrumentalistów i śpiewaczek lub przekazane przez poprzednie pokolenia.
Był to najbardziej autentyczny zespół regionalny Wielkopolski. Kapela występowała na licznych uroczystościach państwowych i okolicznościowych, np. z okazji 1 Maja, Święta Odrodzenia, Święta Ludowego, dożynek itp. — nie tylko na terenie powiatu rawickiego. W czerwcu 1969 r. Rawicka Kapela Ludowa po raz pierwszy wzięła udział w Ogólnopolskim Festiwalu Kapel, Instrumentalistów i Śpiewaków Ludowych w Poznaniu i zajęła I miejsce. W lipcu 1970 r, na podobnym Festiwalu w Kazimierzu n/Wisłą zdobyła wyróżnienie. Na V Ogólnopolskim Festiwalu Folklorystycznym w czerwcu 1971 r, w Płocku dała 20-minutowy koncert złożony z tańców i przyśpiewek regionu rawickiego. W 1972 r. koncertowała na estradzie poznańskiej z okazji MTP. Kierownikiem kapeli była instruktor PDK — Zofia Skrzypek.
NAUKA JĘZYKÓW OBCYCH
Z chwilą, gdy granica z NRD została otwarta i stosunki sąsiedzkie stały się bardziej zażyłe, coraz częściej odbywały się wzajemne odwiedziny. Jednak wskutek różnic językowych możność wzajemnego porozumienia się nastręczała trudności. Pragnąc ułatwić opanowanie języków obcych, Powiatowy Dom Kultury organizował kursy języka niemieckiego i angielskiego. Stwarzało to szanse dla wszystkich wytrwałych w nauce.
W dobie szybkiego rozwoju techniki, świat ze swoimi zdobyczami naukowymi staje się dla wszystkich coraz szerzej otwarty, a znajomość języków ogromnie ułatwia wzajemne stosunki międzyludzkie.
Teatr poezji
Balik dziecięcy w 1968 r.
ZESPÓŁ AKORDEONISTÓW „RONDO"
Zespół Akordeonistów „Rondo” przy Powiatowym Domu Kultury w Rawiczu założony został we wrześniu 1970 r. Pierwszy jego występ odbył się 8 marca 1971 r. na akademii z okazji „Dnia Kobiet , a dalsze w Rawiczu i powiecie, oraz poza powiatem. Zespół nawiązał stałe kontakty z Sanatorium Reumatologicznym w Osiecznej, gdzie dwukrotnie był zapraszany na występy.
Zespół Akordeonistów ,,Rondo” od czasu powstania do końca 1972 r. dał ponad 20 koncertów. Ponadto brał także udział w Festiwalu Piosenki Radzieckiej w Rawiczu, oraz w Festiwalu Pieśni Partyzanckiej w Kraśniku Lubelskim. W jego skład wchodziło 16 akordeonistów, pianista i kontrabasista. Wszyscy uczestnicy musieli wykazać się umiejętnością gry i wiadomościami teoretycznymi. Organizatorem zespołu i jego instruktorem był Jan Michałek. Zespół dysponował obszernym repertuarem i prezentował pozycje o zróżnicowanym doborze tematów.
Teksty zamieszczone w RIK zredagowali: Jan Kasprzak, Marian Klimaszewski, Zbigniew Łukowiak, Ludwik Murawa, Leon Nowak, Klementyna Zięciakowa.
Powiatowy Dom Kultury w Rawiczu swoje 25-lecie obchodził 25 listopada 1972 r. W ramach obchodów PDK w Sali Witrażowej zorganizowano Wystawę Jubileuszową. W hallu na wystawie prezentowano prace Sekcji Plastyków Amatorów pt. „Ziemia Rawicka w Rysunku”. W klubie „Piwnica” była prezentowana wystawa prac Koła Fotoamatorów. Natomiast w Sali Widowiskowej o godz. 18.00 odbył się Koncert Jubileuszowy zespołów PDK.
Opracował Tadeusz Pawłowski